Өзіңізге жақын адамның суицид туралы не ойлайтынын қалай түсінуге болады, қалай әрекет ету керек
Дүниежүзілік өзіне-өзі қол жұмсаудың алдын алу күні
Өзіңізге жақын адамның суицид туралы не ойлайтынын қалай түсінуге болады?
Атауынан көрініп тұрғандай, адам суицид туралы ойлайды деп болжауға болатын сыртқы белгілер бар. Бұл белгілерді тікелей және жанама деп бөлуге болады.
Тікелей белгілер (суицид туралы ойларды тікелей көрсететін нәрсе):
1. Тікелей сөздер: «Мен өлгім келеді», «Болмағаным жақсы еді», «Мен өзімді өлтіремін» және т. б.
2. Өмірдің мәнсіздігі мен үмітсіздік туралы тұспалдаулар мен мәлімдемелер: «Жақында бәрі аяқталады», «Мен жоқ болып кеткенде әлі де өкінесіз» және т. б.
3. Дайындық әрекеттері: өзіне-өзі қол жұмсау тәсілдерін іздеу (интернетте, таныстардан), бұл үшін заттарды немесе дәрі-дәрмектерді сатып алу және т.б.
4. Өсиет жасау, заттарды бөлу, жақын адамдармен қоштасу.
5. Өлім тақырыбына деген қызығушылықтың күрт артуы, өмірден кетудің тәсілдерін талқылау.
Жанама белгілер
1. Мінез-құлықтың күрт өзгеруі (адам тұйықталады немесе керісінше әдеттен тыс жанданады).
2. Бұрын қызықты болған маңызды істерге, хоббиге, оқуға, жұмысқа деген қызығушылықты жоғалту.
3. Үлгерімнің/нәтижеліліктің төмендеуі, апатия.
4. Ұйқының бұзылуы (ұйқысыздық немесе шамадан тыс ұйқы), тәбеттің күрт өзгеруі.
5. Алкогольді, психикаға белсенді әсер ететін заттарды теріс пайдалану.
6. Кінә, дәрменсіздік, үмітсіздік сезімдерінің күшеюі.
7. Әлеуметтік оқшаулану: қарым-қатынастан бас тарту, достардан, отбасынан аулақ болу.
8. Ұзақ депрессиядан кейін көңіл-күйдің кенеттен жақсаруы (бұл адамның өмірден кетуге шешім қабылдағанын және «тынышталғанын» білдіруі мүмкін).
Қалай әрекет ету керек?
1. Елеусіз қалдырмаңыз – өлім туралы кез-келген ескертулерді байыпты қабылдаңыз.
2. Тікелей жәй дауыспен сұрау («Сізді өмір сүргіңіз келмейтіні туралы ойлар мазалайды ма?»). Бұл арандатпайды, керісінше шиеленісті азайтады.
3. Айыптамай тыңдау – құнсыздандырмау («қойшы, бәрі өтеді де кетеді»), адамның жалғыз емес екенін көрсету.
4. Көмек ұсыну –дәрігерге, психологқа бірге қаралу, сенім телефонына қоңырау шалу.
5. Айқын қауіп төнген жағдайда – адамды жалғыз қалдырмау, ықтимал қауіпті заттарды алып тастау, жедел жәрдем шақыру (ҚР-да 103).
Маңызды: тіпті жанама белгілердің болуы зейінді қажет етеді, ал тікелей белгілер әрқашан байыпты сөйлесуге және көмекке жүгінуге себеп болады (психологқа, психиатрға, психикалық денсаулық орталығына, сенім телефонына).
Адамның жай-күйін кешенді қарастыру және бағалау маңызды: мінез-құлықтың өзгеруі, эмоционалды көріністер мен мәлімдемелер.
Сонымен қатар, бұл белгілер суицидтік мінез-құлыққа тән емес, басқа жай-күйлерде де болуы мүмкін.
Сіз өзіңіздің емханаңызда және/немесе психикалық денсаулық орталығында психологтың тегін көмегін ала аласыз.
